Toplumsal konumla insan değeri arasında bir bağıntı olduğuna inanan insandır. Terim, ayrıca gerçek veya varsayılan akıl, servet, eğitim, soy, iktidar, fiziksel güç, sınıf, zevk, güzellik, uyruk, şöhret, bir aile üyesinin ya da arkadaşın olağanüstü başarısı vb. dahil çeşitli nedenlerin herhangi biriyle bazı insanların doğuştan kendisinden daha aşağıda olduğuna inanan bir kimseyi adlandırır. Her iki tanımlama da küçültücü anlamda kullanılmaktadır.
Etimoloji
Züppelik sözcüğü, İngiltere’de ilk kez 1820’ler sırasında kullanılmaya başlanmıştır.
Züppe Kurbanı
Züppe terimi, altın musluk sahibini, yani lüks malların (giysi, mücevherat, araba, vb.) gösterişçi tüketimiyle (bazen olmayan) servet sergilemekte ısrar eden bir kimseyi anlatırken çoğunlukla yanlış kullanılmaktadır. Aksine, böyle bir kimse, züppelerin ilgisine can atar, kendi servetini böyle tükettiğine ve bu yüzden konumuna onları ikna etmeye çabalar. Kültürlü züppeler, çoğunlukla daha sonra böyle bir durumda (açık) servet ile konum arasında hiçbir eşitlik olmadığını belirler ve altın musluk sahibini kendi alay konularına çevirirler. Böyle kimseler “züppe kurbanı” olarak adlandırılırlar. Züppe kurbanı, istek uyandıran marka satıcısı tarafından (örneğin reklamlarla) konumun gerçekten böyle ürünlerin tüketilmesiyle kazanılabileceğine kandırılarak ekonomik olarak sömürülebilir. Züppe kurbanının tutulan bir örneği, BBC komedi dizisi “Keeping Up Appearances”ın (‘Durumu İdare Etme’) televizyon kahramanı Hyacinth Bucket’tır.
Tarihsel Görünmeleri
Züppelerin zaman içerisinde bir dizi önemli grubun [askerlerin (MÖ 400 Sparta şehir devleti), piskoposların (Roma, 1500), şairlerin (Weimar, 1815), çiftçilerin (Çin, 1967)] gözüne girmeye çalıştıkları görülür çünkü ana ilgi alanları üstünlüktür ve onun tanımı değiştikçe züppenin hayranlık nesneleri de değişmektedir.
Züppelik, ayrıca her sınıfın giyiminin, görgüsünün, dilinin ve zevklerinin geleneklerle ya da yasalarla kesin olarak sistemleştirildiği Ortaçağ Feodal soylu Avrupasında da mevcuttu. Saray çevrelerinde gezen bir şair olan Chaucer, Canterbury Hikayeleri’nde Manastır Başrahibesi tarafından konuşulan taşra Fransızcasını şöyle yazmıştır:
Ne diye mükemmel konuşuyordu
Stratford atte Bowe okulundan öğrendiği Fransızcayı,
Madem yabancıydı Paris Fransızcasına
Pennsylvania Üniversitesi Eğitim Fakültesi İşgücü Eğitimi ve Gelişimi Bölümü Profesörü William J. Rothwell, “aşağılamaya çağıran saf Paris Fransızcası ile onun kusurlu Stratford atte Bowe Fransızcası arasındaki basit zıtlığa” dikkat etmektedir. Aşağılama, züppeliğin bir unsurudur.
Züppelik, toplumun yapısı değiştikçe ve kent soylu sınıfı soylular sınıfını taklit etme olanağı elde ettikçe daha güçlü biçimde yüzeye çıkmıştır. Kültür unsurları, soylular sınıfına ya da seçkinlere ait olarak algılandıklarında ve bazı insanlar (züppeler), sırf soylular sınıfının modasının ve zevklerinin benimsenmesinin insanın elitlere, üst tabakaya, soylular sınıfına katılması için yeterli olduğuna inandıklarında züppelik ortaya çıkmaktadır.
Ancak bir züppelik biçimi bu grupta olmayan birileri tarafından benimsenebilir. Sahte entelektüel, şöhrete tapan bir kimse, parayı ve zenginleri putlaştıran bir fakir, züppeliğini kişisel özelliklere dayandırmayan züppe türleridirler. Böyle bir züppe, mümkün ise can attığı ama ait olmadığı, asla ait olamayacağı (zengin, ünlü, entelektüel, güzel, vb.) insan sınıfının görgüsünü, dünya görüşünü ve yaşam tarzını hem putlaştırır hem de taklit eder.
Züppeliğin çağdaş bir örneğine, Amerikalıların İngiliz yazım gelenekleri kullanımında rastlanabilir.
Analiz
İngiliz deneme yazarı William Hazzitt, üstünlüğe boyun eğmenin olumlu ve birleştirici bir ilke olarak kabul edildiği bir kültürde, “Basit insanlar ikram olarak incelik aradıkları için, lüks yaşantılı insanlar aşırı zorlanmış kibarlık düşkünlüklerine çare olarak iticiliğe meraklıydılar… Moda ise kabalıktan kaçan kibarlıktır ve onun arkasına düşmekten korkar. Bu ise iki şeyin ayrı ayrı birbirinden çok uzak olmadığının işaretidir.” diye alt üst edici bir tespitte bulunmuştur. İngiliz romancı Edward Bulwer-Lytton ise “Fikirler yukarıya, görgü ise aşağıya hareket eder.” diye laf arasında belirtmiştir. Geleneksel Avrupa ve Amerika kültürlerinde züppeliği işaretleyen, derinden kökleşmiş ve temelde kabul edilmiş düşünce “birisinin daha iyileri” fikri değil, “birisinin daha iyilerini öykünme” fikridir.
Züppelik, toplumsal güvensizliğin savunma ifadesi olup ileri gelenlerin geleneksel ayrıcalıklarını kullanmakta emin olmaktan uzaklaştığı durumlarda en fazla gelişmektedir. Bunun için, o, Thackeray’in 1840’lardaki endişe veren atmosferindeki İngiliz toplumuna anlık bakışları için 1820’lerin göreli toplumsal istikrarında yazan Hazlitt’e göre daha düzenleyici bir ilke olmuştur.
Kaynak: https://en.m.wikipedia.org/wiki/Snob
Çeviren: Yalçın Ceylanoğlu
HER HAKKI MAHFUZDUR.